Naamgeving
Uscias (877), Usa (1080), Husse (1138), Uscias (1158)
Oppervlakte
980 ha
Geschiedenis
Mesolithische, neolithische en Gallo-Romeinse vondsten wijzen op een vroege intense bewoning (marmer, stenen, munten met beeltenis van de keizers Trajanus en Vespasianus). De Heilige Adelardus, een Karolinger, zou in Huise geboren zijn. Als abt van de abdij van Corbie zou hij omstreeks 780-781 de Proosdij van Huise, waarvan ook gronden ver erbuiten afhingen, aan de Picardische abdij overgemaakt hebben.
Heren van Huise
Huise was één van de zeven hoogpointerijen van de kasselrij Oudenaarde. De heren van Huise zijn bekend vanaf de 13e eeuw: Van Steelant, de Bethune, Briestete, Vilain, Montmorency, Van den Steen, du Chastel, della Faille. Willem, heer van Huise, nam deel aan de Guldensporenslag (1302).
De Hervorming kende ook in Huise een grote aanhang en talrijke predikanten hielden hagepreken in de streek (onder andere in 1564). Er was in die periode trouwens een sterke migratie uit Huise naar Noord-Nederland.
In 1670 werd ridder J.B. della Faille vermeld als heer en in 1736 werd F.A. della Faille, heer van Ooike, tot baron van Huise verheven. De della Failles speelden sinds de 18e eeuw overigens een belangrijke regionale politieke rol en waren tot 1971 bijna ononderbroken burgemeester.
In 1708 werd gedeeltelijk op het grondgebied van Huise, als bolwerk van het Bourbonleger, de slag bij Oudenaarde uitgevochten. In 1976 werden delen van de gemeente opgenomen in de fusiegemeenten Kruishoutem en Zingem.
Van akkers tot weefgetouwen
Huise was tegelijk een landbouwdorp en een dorp van linnenwevers. Al sinds de 14e eeuw werd er vlas verbouwd. In 1485 was Huise het dichtst bevolkte dorp van de kasselrij.
In 1766 waren er 410 weefgetouwen werkzaam en in de 18e en 19e eeuw was het een echt lijnwaadcentrum met productie van linnen- en katoenstoffen en weefapparatuur.
De crisis van 1848-1850 deed de bevolking sterk teruglopen. Van industriële vervangende werkgelegenheid was nagenoeg geen sprake. In 1896 waren 1 161 arbeidskrachten actief in de landbouw. Naast enkele vlasfabrieken vestigden zich hier in de jongste decennia vooral pluimveebedrijven, enkele textielbedrijven en een bouwonderneming.
Kastelen & kapellen
Op de plaats van het huidige kasteel van de baronnen della Faille (Lozer - begin 19e eeuw) stond vroeger een feodaal slot. Een tweede kasteel, dat van de heerlijkheid Voorde, werd tijdens de godsdienstoorlogen verwoest. De industrieel Van Oost bouwde een derde op de heuvel Ten Ast nabij een oud kapelletje en bedevaartplaats.
Toondichter
De bekende toondichter en kapelmeester Frans-August Gevaert werd in Huise geboren in 1828. Hij overleed in Brussel in 1908. Er bevindt zich een gedenksteen aan zijn geboortehuis op het dorpsplein.